Τίτλος: Βιομηχανία και κοινοτισμός. Η «Μηχανή του Κοινού» στην Αγία Παρασκευή Λέσβου
Συγγραφέας: Ευρυδίκη Σιφναίου
Έκδοση: Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
Έτος έκδοσης: 2007
Σελίδες: 77 (περιέχει 44 εικόνες και 3 χάρτες)
ISBN: 978-960-244-099-5
Η μελέτη της ιστορικού και ερευνήτριας Ευρυδίκης Σιφναίου που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος για τη δημιουργία του Μουσείου Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου στην Αγία Παρασκευή του Δικτύου Μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς, επικεντρώνεται στην κοινωνική και οικονομική ιστορία της Λέσβου (Β΄ μισό 19ου – Α΄ μισό 20ου αι.), καθώς ερευνά μέσω και αρχειακών τεκμηρίων, μία ενδιαφέρουσα πτυχή της τοπικής ιστορίας του νησιού, τη δημιουργία και λειτουργία του κοινοτικού ελαιοτριβείου στην κωμόπολη της Αγίας Παρασκευής στα 1910.
«[…] Η ιστορία της “Μηχανής του Κοινού” στην Αγία Παρασκευή Λέσβου αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο της κοινωνικής ιστορίας του νησιού. Συνδέεται με κοινωνικά αιτήματα και οικονομικές διεκδικήσεις σχετικές με την ελιά και το λάδι, σε μια κωμόπολη της ελαιόφυτης Λέσβου. Απαντά σε ερωτήματα που απασχολούν τους κοινωνικούς επιστήμονες, σχετικά με το ρόλο της βιομηχανίας στην περιφερειακή ανάπτυξη, ενώ παράλληλα συνομιλεί με μια βασική συνιστώσα αυτής της ανάπτυξης, την ανάδυση της κοινωνίας των πολιτών. Μέσω του τοπικού παραδείγματος, φωτίζονται οι συνθήκες που οδήγησαν στην άνοδο των μεσαίων και κατώτερων στρωμάτων στο πολιτικό και οικονομικό προσκήνιο της ύστερης φάσης της Τουρκοκρατίας. Σε αυτά τα συμφραζόμενα, αμφισβητήθηκαν οι κοινοτικές πρακτικές των προυχόντων και αναδύθηκε μια νέα έκφανση του κοινοτισμού, που απέβλεπε στην ικανοποίηση των αναγκών των οικονομικά ασθενέστερων τάξεων. Καταγράφονται, επίσης, οι τεχνολογικοί και κοινωνικοί νεωτερισμοί που υιοθετήθηκαν, και ιδίως ο πειραματισμός με τη βιομηχανική δραστηριότητα, σε μια προσπάθεια εξεύρεσης πόρων που θα στήριζαν το κοινοτικό κοινωνικό έργο.[…]» (απόσπασμα από το εισαγωγικό κείμενο του βιβλίου)
Η μελέτη της Ευρυδίκης Σιφναίου που εκδόθηκε από τις Εκδόσεις του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς χωρίζεται σε δύο μέρη με τους τίτλους: Η εκβιομηχάνιση της Λέσβου και Η «Μηχανή του κοινού» στην Αγία Παρασκευή Λέσβου.
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ – Η εκβιομηχάνιση της Λέσβου
Στο πρώτο μέρος του βιβλίου διερευνάται η σταδιακή εκβιομηχάνιση της Λέσβου, η οικονομική κατάσταση των κατοίκων, το πέρασμα από τα προβιομηχανικά λιοτρίβια στα ατμοκίνητα ελαιοτριβεία, η ανάπτυξη μηχανουργείων τόσο στο νησί, όσο και στον Πειραιά (μηχανουργείο Κούππα) και τη Σμύρνη (μηχανουργείο Ισηγόνη). Πιο αναλυτικά εξετάζονται τα παρακάτω:
– Η μοναδικότητα της εκβιομηχάνισης στη Λέσβο
– Από τους ελαιόμυλους στα ελαιοτριβεία
– Οι μηχανοκατασκευαστές
– Τα κοινοτικά εργοστάσια στη Λέσβο
– Το πολιτικό κλίμα στα τέλη της Τουρκοκρατίας και το κοινωνικό ζήτημα
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ – Η «Μηχανή του κοινού» στην Αγία Παρασκευή Λέσβου
Το δεύτερο μέρος παρουσιάζει την ιστορία του οικισμού της Αγίας Παρασκευής σε σχέση με την ελαιοπαραγωγή, το χρονικό της ίδρυσης του κοινοτικού εργοστασίου ή Κώδικα, που φυλάσσεται στο αρχείο της κοινότητας, την ένθερμη στήριξη των μικροϊδιοκτητών με σκοπό την ολοκλήρωση της «Μηχανής του Κοινού», καθώς και την πορεία του έργου και τη λειτουργία του. Πιο αναλυτικά εξετάζονται τα παρακάτω:
– Η Αγία Παρασκευή: χώρος και καλλιέργειες
– Οικιστική διάρθρωση και ανάπτυξη
– Προϋποθέσεις ανέγερσης της «Μηχανής του Κοινού»
– Το χρονικό της ίδρυσης του κοινοτικού εργοστασίου
– Αντιδράσεις και καθυστερήσεις στο κοινοτικό έργο
– Εθελοντισμός και κοινοτικό ελαιοτριβείο
– Το κοινοτικό εργοστάσιο στην ελεύθερη Λέσβο
Το βιβλίο κλείνει με δύο πολύ χρήσιμα χρονολόγια: της Λέσβου και της «Μηχανής του Κοινού».
Αγία Παρασκευή Λέσβου 