Η Παλαιοχριστιανική Βασιλική του Χαλινάδου

Στην αγροτική περιοχή «Χαλινάδος», σε απόσταση 5 περίπου χιλιομέτρων οδικώς ανατολικά της Αγίας Παρασκευής, επί της αγροτικής επαρχιακής οδού Αγίας Παρασκευής – Κώμης, υπάρχει η Παλαιοχριστιανική Βασιλική του Χαλινάδου. Τα ερείπια αυτού του πρωτοχριστιανικού ναού βρίσκονται σε πευκόφυτη περιοχή, σε απόσταση μόλις 100 μέτρων από το ποτάμι Μυλοπόταμος.

Κατά τον Οκτώβριο του 1937 ο αρχιτέκτονας, αρχαιολόγος και ακαδημαϊκός Αναστάσιος Ορλάνδος επισκέφτηκε την Αγία Παρασκευή, όπου παρέμεινε για αρκετό χρονικό διάστημα. Κατά την παραμονή του πραγματοποίησε ανασκαφές και αναστήλωσε μερικώς την Παλαιοχριστιανική Βασιλική του Χαλινάδου.

Ο ίδιος μεταξύ άλλων αναφέρει στο περιοδικό σύγγραμμα «Αρχείον των βυζαντινών μνημείων της Ελλάδος» (τόμος Γ’, τεύχος 2^ο): «Ο Χαλινάδος είναι μία ακατοίκητη ελαιόσπαρτος και ρωμαντική τοποθεσία, προστατευομένη από βορρά υπό μακράς πετρώδους ράχεως, απέχουσα δε μίαν περίπου ώραν προς ανατολάς της Κωμοπόλεως Αγίας Παρασκευής, ήτις κείται εις την καρδιάν της νήσου, εν τη περιοχή της Επισκοπής Μηθύμνης. Εις το έρημον αυτό μέρος υπήρχεν ηρειπωμένον εκκλησίδιον, τιμώμενον υπό των περιοίκων εις μνήμην του Αγίου Γεωργίου, περιβαλλόμενον δε υπό σωρού πετρών και αρκετών θάμνων, μεταξύ των οποίων προέβαλλον οι κορμοί δύο μεγάλων εξ ερυθρωπού λίθου κιόνων μαρτυρούντες τρανώς ότι εν τη θέσει ταύτη προϋπήρξε ναός μέγας, ον, καταστραφέντα, τις οίδε πως και πότε, αντικατέστησε το σημερινόν πενιχρόν ύπαιθρον εκκλησίδιον. Η επίσκεψίς μου εις Χαλινάδον όχι μόνο με έπεισαν ότι υπό την άμορφον σωρό πετρών και θάμνων, εκρύπτετο μεγάλη χριστιανική Βασιλική αλλά και μοι εγέννησεν ευθύς μεγάλας ελπίδας ότι όλοι οι κίονες του ναού, ακόμη δε και οι κιονίσκοι του τέμπλου, θα ήσαν κεχωσμένοι ακέραιοι υπό τας σωρούς των λίθων. Και δεν διεψεύσθησαν αι ελπίδες μου αυταί, όταν επιχείρησα την ανασκαφήν τυο μνημείου ην επηκολούθησε μερική αυτού αναστήλωση, γενομένη δαπάνη του Υπουργείου Θρησκευμάτων και Εθνικής Παιδείας αφ΄ενός και της Κοινότητας Αγίας Παρασκευής αφ΄ετέρου.»

Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική σχεδόν τετράγωνης κάτοψης διαστάσεων 14,17 x 15.05 μέτρων, σχήμα το οποίο συναντάται σε πολλές βασιλικές της βόρειας Συρίας, δείγμα της επίδρασης του συριακού μοναχισμού στο λεσβιακό. Σύμφωνα με τον Ορλάνδο η Βασιλική αποτελούσε το καθολικό μικρού μοναστηριού, καθώς διασώζονται προς τη νότια πλευρά λείψανα τοίχων από τα κελιά της. Από τη μορφή και τη διακόσμηση των κιονοκράνων και από ένα χάλκινο νόμισμα του Μαυρίκιου Τιβερίου (587-8 μ.Χ.) που είχε βρεθεί εκεί η Παλαιοχριστιανική Βασιλική του Χαλινάδου χρονολογήθηκε στο δεύτερο μισό του 6^ου μετά Χριστό αιώνα. Ο ναός κατά πάσα πιθανότητα καταστράφηκε από σεισμό και δεν ξανακτίστηκε ποτέ. Υπό την ερειπιώδη αυτή κατάσταση, ο ναός τιμόταν κατά παράδοση στο όνομα του Αγίου Γεωργίου.

Η Βασιλική διαιρείται σε τρία κλίτη από δύο σειρές κιονοστοιχιών που σώζονται ως επί το πλείστον αναστηλωμένες. Διατηρεί επιμήκη νάρθηκα ο οποίος επικοινωνούσε με τον κυρίως ναό με τρεις θύρες. Στην ανατολική πλευρά του ναού δεσπόζει η προεξέχουσα ημικυκλική αψίδα του ιερού, εντός του οποίου υπήρχε το σύνθρονο και η Αγία Τράπεζα που στεγαζόταν από κιβώριο. Όρθιοι επίσης στέκονται και οι πεσίσκοι που στήριζαν τα θωράκια στο τέμπλο.

Αρχιτεκτονικά μέλη από την παλαιοχριστιανική βασιλική εντοπίζονται στα ερείπια δύο κοντινών μεταβυζαντινών ναών (στο ερειπωμένο εκκλησάκι-υπαίθριο εικονοστάσι της Παναγίας, σε απόσταση 70 μ. από αυτή και στον Άγιο Δημήτριο πάνω σε παρακείμενο μικρό λόφο). Στην περιοχή του Χαλινάδου έχουν επίσης βρεθεί πατητήρια κρασιού λαξευμένα σε βράχο.

Περισσότερες πληροφορίες για την αρχιτεκτονική διάρθρωση και τα τεχνοτροπικά στοιχεία της Παλαιοχριστιανικής Βασιλικής του Χαλινάδου μπορείτε να διαβάσετε στον κόμβο ΟΔΥΣΣΕΑΣ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού: Παλαιοχριστιανική Βασιλική Χαλινάδου

Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από το ιστολόγιο:
https://agiaparaskevionly.wordpress.com/